Atrakcyjność polskiego rynku pracy spowodowała napływ pracowników z zagranicy. Choć obecnie tendencja ta powoli spada, na terytorium Polski znalazło się wiele osób, które nie dopełniły obowiązków wynikających z obowiązujących przepisów lub, co gorsza, które wjechały do kraju nielegalnie lub weszły w konflikt z prawem. Każda z tych okoliczności pociąga za sobą najczęściej wszczęcie postępowania w sprawie o zobowiązanie cudzoziemca do powrotu, potocznie zwane deportacją.
Sytuacje, w których dopuszczalna jest decyzja o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu, określone są w art. 302 ustawy o cudzoziemcach. Jest to dość obszerny katalog, z którego najczęstszymi przyczynami deportacji są następujące sytuacje:
zezwolenia na pobyt i pracę (karta czasowego pobytu)
zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego EU,
zobowiązania do opuszczenia Polski,
zobowiązania do opuszczenia Polski,
wydania lub przedłużenia wizy
nadania statusu uchodźcy
Decyzję zobowiązującą cudzoziemca do powrotu wydaje:
Decyzja o deporcie zawiera dwa istotne rozstrzygnięcia:
Opuszczenie przez cudzoziemca terytorium RP może być:
Jeśli w decyzji zobowiązującej cudzoziemca do powrotu został mu wyznaczony określony termin, może on dobrowolnie opuścić Polskę bez konieczności wdrażania przymusowych rozwiązań.
Zdarzają się jednak sytuacje, kiedy w stosunku do cudzoziemca wydano decyzję wykonywaną przymusowo, zwłaszcza, jeśli jego dalszy pobyt na terenie Polski może stanowić zagrożenie dla obronności lub bezpieczeństwa kraju lub ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego.
Przymusowe wykonanie decyzji o zobowiązaniu do powrotu polega na doprowadzeniu cudzoziemca przez Straż Graniczną do granicy (albo portu lotniczego czy morskiego) państwa, do którego ma on wrócić.
Choć zabrzmi to trywialnie, najprostszym sposobem na uniknięcie deportacji jest zadbanie o to, aby pobyt cudzoziemca w Polsce był w pełni legalny. Jeśli jednak decyzja w sprawie zobowiązania do powrotu została wydana, warto się od niej odwołać – organ II instancji może się bowiem nie dopatrzeć przesłanek uzasadniających deportację i taką decyzję zmienić lub uchylić, albo przekazać sprawę do ponownego rozpoznania, co może uchronić cudzoziemca przed koniecznością opuszczenia Polski.
Biorąc pod uwagę nadchodzący koniec stanu zagrożenia epidemicznego, a co za tym idzie, rozpoczęcia biegu terminów wstrzymanych pandemią koronawirusa, cudzoziemcy powinni rzetelnie przyjrzeć się sytuacjom związanym z legalnością swojego pobytu w Polsce.